ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶಿವದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತೀಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ

ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯದ ತಿರುಪತಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಶಿವ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಶಿವನು ಕಣ್ಣಪ್ಪನನ್ನು ತಡೆದು ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ನೀಡುವ ಮೊದಲು ಲಿಂಗದಿಂದ ಹರಿಯುವ ರಕ್ತವನ್ನು ಮುಚ್ಚಲು ಕಣ್ಣಪ್ಪ ತನ್ನ ಎರಡೂ ಕಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲು ಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದ ಸ್ಥಳ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.

ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ವಾಯು ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಪಂಚಭೂತ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದು ಗಾಳಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ರಾಹು-ಕೇತು ಕ್ಷೇತ್ರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕೈಲಾಸ ಎಂದೂ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಳಗಿನ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸುಮಾರು 5 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ದೇವಾಲಯವನ್ನು 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಜೇಂದ್ರ ಚೋಳ I, ನಂತರದ ಚೋಳ ರಾಜರು ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರದ ರಾಜರು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ವಾಯುವಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಶಿವನನ್ನು ಕಾಳಹಸ್ತೀಶ್ವರ ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಆದಿಕಾಲದಲ್ಲಿ, ವಾಯು ದೇವನು ಕರ್ಪೂರದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಶಿವನ ಲಿಂಗವಾದ ಕರ್ಪೂರ ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದನು. ವಾಯುವಿನ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಸಂತೋಷಗೊಂಡ ಶಿವನು ಅವನ ಮುಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಅವನಿಗೆ ಮೂರು ವರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದನು. ವಾಯುವು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲೆಡೆ ಗಾಳಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರಲು ಮತ್ತು ವಾಯುಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಜೀವಿಗಳ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗವಾಗಲು ಬಯಸುವ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪಡೆದನು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಅವನು ಪೂಜಿಸಿದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಅವನ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ವಾಯುಲಿಂಗ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಜೀವಿಗಳಿಂದ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುವಂತೆ ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು

ಮತ್ತೊಂದು ದಂತಕಥೆಯು ಶಿವನ ಪತ್ನಿ ಪಾರ್ವತಿಯು ತನ್ನ ದೈವಿಕ ರೂಪವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಮಾನವ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುವಂತೆ ಶಿವನು ಶಾಪ ನೀಡಿದನು ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಕ್ಕಾಗಿ ಪಾರ್ವತಿಯು ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿ ಶಿವನನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಸಿದಳು. ಶಿವನು ಅವಳ ಹಿಂದಿನ ದೈವಿಕ ರೂಪಕ್ಕಿಂತ ನೂರು ಪಟ್ಟು ಉತ್ತಮವಾದ ಸ್ವರ್ಗೀಯ ದೇಹವನ್ನು ನೀಡಿದನು. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪಾರ್ವತಿಯನ್ನು ಶಿವ-ಜ್ಞಾನಂ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಸೂನಾಂಬ ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಸೂನಾಂಬಿಕಾ ದೇವಿ ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪ್ರೇತವಾಗಲೆಂದು ಶಾಪಗ್ರಸ್ತನಾದ ಘನಕಾಲ ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ 15 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಭೈರವ ಮಂತ್ರವನ್ನು ಪಠಿಸಿದ ನಂತರ, ಶಿವನು ಅವಳ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಹಿಂತಿರುಗಿಸಿದನು.

ಮಯೂರ, ಚಂದ್ರ ಮತ್ತು ದೇವೇಂದ್ರ ಕೂಡ ಸ್ವರ್ಣಮುಖಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದ ನಂತರ ತಮ್ಮ ಶಾಪಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತರಾದರು.

ಶಿವನು ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಋಷಿ ಮಾರ್ಕಂಡೇಯನ ಮುಂದೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬ ಗುರು ಮಾತ್ರ ಗೂಢವಾದ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನು ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ಹಾಗೂ ಮಹೇಶ್ವರ ಎಂದು ಬೋಧಿಸಿದನು.

ಮತ್ತೊಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ವಾಯು ಮತ್ತು ಶೇಷನು ಯಾರು ಶ್ರೇಷ್ಠರು ಎಂದು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಜಗಳವಾಡಿದರು. ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಲು ಶೇಷನು ಶಿವನ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ಕೈಲಾಸ ಪರ್ವತವನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದನು. ವಾಯುವು ಸುಂಟರಗಾಳಿಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈ ಸುತ್ತನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದನು. ಸುಂಟರಗಾಳಿಯಿಂದಾಗಿ, ಪರ್ವತದ 8 ಭಾಗಗಳು ಟ್ರಿಂಕೋಮಲಿ, ಶ್ರೀಕಾಳಹಸ್ತಿ, ತಿರುಚಿರಮಲೈ, ತಿರುಎಂಕೋಯಿಮಲೈ, ರಜತಗಿರಿ, ನೀರ್ತಗಿರಿ, ರತ್ನಗಿರಿ ಮತ್ತು ಸುವೇತಗಿರಿ ತಿರುಪಂಗೀಲಿ ಎಂಬ 8 ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದವು.

ಸುಮಾರು 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಚೋಳ ರಾಜ ರಾಜೇಂದ್ರ ಚೋಳ I ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನವೀಕರಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ರಚನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಚೋಳ ರಾಜವಂಶ ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಂತಹ ಆಳಿದ ವಿವಿಧ ರಾಜವಂಶಗಳಿಂದ ದೇವಾಲಯವು ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. 120 feet (37 m) ಎತ್ತರದ ಮುಖ್ಯ ಗೋಪುರ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿರುವ ನೂರು ಕಂಬಗಳ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು 1516 AD ಯಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.

ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಮುಖ್ಯ ಗೋಪುರವು 26 ಮೇ 2010 ರಂದು ಕುಸಿಯಿತು.ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರವು ಕೇವಲ ಒಂದೂವರೆ ಅಡಿ ಆಳವಿದ್ದ ಅಡಿಪಾಯದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅದು ಕುಸಿಯುವ 25 ವರ್ಷಗಳ ಮೊದಲು ತೆಳುವಾದ ಬಿರುಕು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅದು ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದಂತೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು. ರಾಜಗೋಪುರವನ್ನು ಅದರ ಮೂಲ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅದೇ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ 45 ಕೋಟಿ ಅಂದಾಜು ವೆಚ್ಚದೊಂದಿಗೆ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು 18 ಜನವರಿ 2017 ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಯಿತು.

ಲಿಂಗದ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಶಿವನ ಪ್ರಧಾನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಆನೆಯ ಸೊಂಡಿಲನ್ನು ಹೋಲುವ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಬಿಳಿ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯವು ದಕ್ಷಿಣಾಭಿಮುಖವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗರ್ಭಗುಡಿಯು ಪಶ್ಚಿಮಾಭಿಮುಖವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿದೆ. ಆದರೆ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಏಕಶಿಲೆಯ ಬೆಟ್ಟದಿಂದ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯೂ ಇದೆ. ನೆಲದ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ 9 ft (2.7 m) ಕೆಳಗೆ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕತ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಿನಾಯಕನ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ವಲ್ಲಬ ಗಣಪತಿ, ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ-ಗಣಪತಿ ಮತ್ತು ಸಹಸ್ರ ಲಿಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕೆಲವು ಅಪರೂಪದ ವಿಗ್ರಹಗಳು. ಕಾಳಹಸ್ತೀಶ್ವರನ ಪತ್ನಿಯಾದ ಜ್ಞಾನಪ್ರಸನ್ನಾಂಬೆಯ ದೊಡ್ಡ ಗುಡಿ ಇದೆ. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಾಶಿ ವಿಶ್ವನಾಥ, ಅನ್ನಪೂರ್ಣ, ಸೂರ್ಯನಾರಾಯಣ, ಸದ್ಯೋಗಣಪತಿ ಮತ್ತು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ದೇವರಿಗೆ ಚಿಕ್ಕದಾದ ಗುಡಿಗಳಿವೆ. ಸೂರ್ಯ ಪುಷ್ಕರಣಿ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರ ಪುಷ್ಕರಣಿ ಎಂಬ ಎರಡು ಜಲಮೂಲಗಳು ಇವೆ.

ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು “ದಕ್ಷಿಣದ ಕಾಶಿ” ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೊದಲ ಶತಮಾನದ ಶೈವ ಸಂತರು ಈ ದೇವಾಲಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹಾಡಿದರು. ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರ ಗ್ರಹಣಗಳ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತೆರೆದಿರುವ ಭಾರತದ ಏಕೈಕ ದೇವಾಲಯ ಇದಾಗಿದ್ದು, ಇತರ ಎಲ್ಲಾ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ರಾಹು-ಕೇತು ಪೂಜೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಮಾಡುವುದರಿಂದ ರಾಹು ಮತ್ತು ಕೇತುಗಳ ಜ್ಯೋತಿಷ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಂದ ಜನರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಎಲ್ಲಾ ನಾಲ್ಕು ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ಕಾಲಹಸ್ತೀಶ್ವರನನ್ನು ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಯಿತು. ಮಹಾಭಾರತದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವ ರಾಜಕುಮಾರ ಅರ್ಜುನನು ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಬೇಟೆಗಾರನಾಗಿದ್ದ ಕಣ್ಣಪ್ಪನ ದಂತಕಥೆಯು ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಶಿವನ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತನಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು, ಇದು ದೇವಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ತಿರುಮುರನ ಅಂಗೀಕೃತ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ನಕೀರರ್ ಮತ್ತು ನಾಲ್ವಾರ್‌ಗಳಾದ ಅಪ್ಪರ್, ಸುಂದರರ್, ಸಂಬಂದರ್ ಹಾಗೂ ಮಾಣಿಕವಾಸಾಗರ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ತೇವರಂನಲ್ಲಿ ಗೌರವಿಸಲಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಇದನ್ನು ಪಾದಲ್ ಪೇತ್ರ ಸ್ಥಲಂ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅಂದರೆ ಶೈವ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿರುವ 275 ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದಾಗಿದೆ.

ದೇವಾಲಯವು ಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಹಾ ಶಿವರಾತ್ರಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಹಬ್ಬವಾಗಿದ್ದು, ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಕ್ತರು ಭಗವಂತನ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿ ಬ್ರಹ್ಮೋತ್ಸವಗಳನ್ನು 13 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಗೆ ಸಮನಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿಯ ಉತ್ಸವ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ವಾಹನಗಳ ಮೇಲೆ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಮೆರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆದೊಯ್ಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇವಾಲಯದ ಅಧಿದೇವತೆ ಜ್ಞಾನ ಪ್ರಸೂನಾಂಬಿಕಾ ದೇವಿಯು ಸೆಂಗುಂತ ಕೈಕೋಲಾರದ ವೆಲ್ಲತುರಾರ್ ಗೋತ್ರದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದಳು. ಇಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ಶಿವ-ಪಾರ್ವತಿ ವಿವಾಹದಲ್ಲಿ ವಧುವು ಮನೆಗೆ ವರದಕ್ಷಿಣೆ ತಂದು ಈ ವೆಲ್ಲತುರರ್ ಜನರಿಂದ ಸಲ್ಲಿಸುವುದು ವಾಡಿಕೆ.

ಧನ್ಯವಾದಗಳು.